آشنايي با رشته ي مهندسي صنايع و موقعيت شغلي در ايران
آيا اين بهترين روش است؟اين سؤالي است که فکر يک مهندس صنايع را دائماً به خود مشغول ميکند تا به اين وسيله بهترين راه را براي توليد محصول و حل مسائل و مشکلات يک واحد صنعتي يا خدماتي پيدا کند. در واقع فارغالتحصيل اين رشته تلاش ميکند تا با يک نگرش سازمان يافته، مسائل و مشکلات کارخانه را تحليل کرده و به گونهاي عمل کند که با حداقل ورودي مواد، حداکثر خروجي را داشته باشد. زيرا امکان دارد که طراحان يک واحد صنعتي وقتي مشغول طراحي ميشوند به مسائل اقتصادي، افزايش بهرهوري و ساير مسائل توجه کافي نداشته باشند، اما يک مهندس صنايع هنگام برنامهريزي براي اداره کارخانهاي که داراي کارگران زياد و ماشين آلات بسيار است براي مثال به اين مسأله توجه ميکند که چگونه ميتوان بيکاري ماشينآلات را به حداقل رساند و از نيروي انساني نيز بهترين استفاده را کرد و در ضمن محصول کارخانه کمترين ضايعات را داشته و نگهداري و تعميرات ماشينآلات نيز به بهترين نحو انجام بگيرد. اين رشته در دوره کارشناسي داراي چهار گرايش توليد صنعتي ، تحليل سيستمها، تکنولوژي صنعتي و ايمني صنعتي است. البته در حال حاضر گرايش ها تجميع شده و در قالب رشته ي صنايع در سرفصل وزارت علوم ارائه مي گردد.
معرفي مختصر گرايش ها
گرايش توليد صنعتي:
عبارتست از فن به کار گيري مهارتهاي تکنيکي اقتصادي و استفاده موثر و نظام يافته از نيروي انساني ، زمان ، ماشين آلات و تجهيزات ، سرمايه ، ساختمان و مواد به منظور توليد کالا با کيفيت مطلوب . که اين دوره به منظور تربيت کارشناساني تدوين شده است که بتوانند به تجزيه و تحليل و حل مسائل برنامه ريزي و کنترل توليد ، افزايش کارايي توليد و طرح ريزي واحدهاي توليدي بپردازند .
دانشجويان اين رشته بعد از فارغ التحصيل شدن از توانايي هاي زير بهره مند خواهند شد :
تامين مواد اوليه و نيمه ساخته مورد نياز با قيمت اقتصادي و کيفيت مطلوب
بهره گيري از فضا، ماشن آلات، تجهيزات، نيروي انساني و زمان
برنامه ريزي صحيح توليد با توجه به تقاضاي بازار، امکانات توليدي، هزينه و زمان
کنترل آماري کيفيت محصولات حين ساخت و پس از آن
افزايش کارايي توليد و پايين آوردن قيمت تمام شده ي محصول
فارغ التحصيلان اين رشته در بخشهاي مهندسي توليد ، مهندسي صنايع ، برنامه ريزي و کنترل توليد ، طرح و توسعه کارخانجات و موسسات توليدي و نيز واحدهاي ستاد طرح و برنــامه و بهره برداري در وزارتخانه مربوط ( وزارت صنايع ) مي توانند به کار بپردازند. گسترش سريع اين گرايش و کارايي بسيار بالاي آن بازار کار بسيار خوبي را براي آن فراهم کرده است و فارغ التحصيلان آن نسبتا به سايرين از امتيازات بيشتري برخوردارند .
دروس تخصصي گرايش توليد صنعتي:
زبان تخصصي، پروژه طراحي ايجاد صنايع، مهندسي فاکتورهاي انساني، برنامهريزي توليد، برنامهريزي و کنترل توليد و موجوديها ، کاربرد کامپيوتر در مهندسي صنايع، برنامهريزي نگهداري و تعميرات، اصول مديريت و تئوري سازمان، پروژه، کارآموزي.
گرايش برنامهريزي و تحليل سيستمها:
گرايش برنامهريزي و تحليل سيستمها تا حدودي جنبه نرمافزاري دارد و بيشتر به ارائه راهکار سيستماتيک ميپردازد. در واقع هدف اين گرايش تربيت کارشناساني است که بتوانند با بهرهگيري از روشهاي جديد و سيستماتيک و مدلهاي رياضي مسائل واحدهاي صنعتي بزرگ را تجزيه و تحليل نموده و بيشترين رهنمودها را براي استفاده از منابع موجود در عملکرد اجزاء تشکيل سيستم ارائه بدهند.
مشاغلي که فارغ التحصيلان اين دوره مي توانند احراز کنند عبارتند از :
واحد طرح و برنامه ريزي موسسات توليدي ، وزارتخانهها و موسسات دولتي و خدماتي و برنامه ريزي .
دروس تخصصي گرايش برنامهريزي و تحليل سيستمها:
زبان تخصصي، برنامهريزي حمل و نقل، اصول شبيهسازي، تحليل سيستمها، کاربرد کامپيوتر در مهندسي صنايع، پروژه پاياني، اصول مديريت و تئوري سازمان، کارآموزي، سيستمهاي اطلاعاتي و کنترل مديريت .
گرايش تکنولوژي صنعتي:
گرايش تکنولوژي صنعتي نسبت به گرايشهاي توليد صنعتي و تحليل سيستمها فنيتر بوده و به مهندسي مکانيک نزديکتر ميباشد. هدف اين گرايش تربيت تکنولوژيستهاي کارخانه است. اين گرايش بيانگر تکنولوژي و روشهاي ساخت قطعات صنعتي و شناسايي خطوط گوناگون توليدي و مهارت در بهره گيري موثر از اجزاي متشکله يک واحد توليدي ( انسان ، ابزار ، ماشين آلات ، ساختمان و تاسيسات ) به منظور حصول حداکثر کيفيت در کسب محصولات است .
تربيت کارشناسان آگاه به مسائل تکنولوژي ساخت قطعات صنعتي در راه اندازي واحدهاي توليدي از جمله اهداف اين گرايش است .
دروس تخصصي گرايش تکنولوژي صنعتي:
ماشينهاي افزار ، قيد و بندها (جيک و فيکسچر)، طراحي قالب ، کنترل عددي، مونتاژ مکانيکي، عمليات حرارتي، زبان تخصصي، پروژه.
گرايش ايمنيصنعتي:
گرايش ايمني صنعتي به مسائل مشکلساز در صنعت از لحاظ ايمني ميپردازد؛ يعني تلاش ميکند تا با اجراي دستورالعملها از خطرات احتمالي جلوگيري کند و در صورت بروز مشکل يا خطري، راهي براي رفع آن پيدا نمايد. از جمله اين مسائل ميتوان به کورهها يا آلودگي هوا اشاره نمود.
اين گرايش به منظور تربيت کارشناساني است که بتوانند احساس امنيت از لحاظ رواني و جسمي براي نيروي انساني که مهمترين عامل براي اهداف بلند مدت مديريت هستند را پياده کنند . قابليتهاي تخصصي که فارغ التحصيلان در اين گرايش پيدا مي کنند عبارتند از :
ارگونومي و کاربرد آن در صنعت و طراحي وسائل ، ايجاد محيط استاندارد مورد نياز براي نيروي انساني با ايجاد شرايط مطلوب از لحاظ روشنايي ، تهويه ، دما ، اصولت و ... ، جلوگيري از آتش سوزي و مبارزه با حريق ، پوشش وسائل و ادوات الکتريکي ، بهداشت آب آشاميدني ، ايجاد وسائل ايمني و محافظت فردي ، کمکهاي اوليه ، ايجاد امکانات رفاهي و امکانات زيست محيطي و غيره .
دروس تخصصي گرايش ايمني:
ايمني در برق، اعلام و اطفاء حريق، ديگها و ظروف تحت فشار، عوامل شيميايي محيط کار، عوامل فيزيکي محيط کار، حفاظت صنعتي (ايمني صنعتي)، مهندسي احتراق، گازرساني.
دروس مشترک در گرايشهاي مختلف مهندسيصنايع:
رياضي، معادلاتديفرانسيل، برنامهنويسي کامپيوتر، محاسبات عددي، فيزيک ، شيمي عمومي ، مباني مهندسي برق ، اقتصاد مهندسي، نقشهکشي صنعتي ، استاتيک، مقاومت مصالح، علم مواد، اقتصاد عمومي ، اصول حسابداري و هزينهيابي، ارزيابي کار و زمان، طرحريزي واحدهاي صنعتي، برنامهريزي و کنترل توليد، موجوديها ، کنترل پروژه، کنترل کيفيت آماري، تحقيق در عمليات ، روشهاي توليد ، تئوري احتمالات و کاربردهاي آن، آمار مهندسي، آزمايشگاه اندازهگيري دقيق، کارگاه ماشينابزار ، کارگاه عمومي جوش، کارگاه ريختهگري.
تواناييهاي لازم:
اين رشته ارتباط نزديکي با مديريت دارد و دانشجوي آن بايد تواناييهاي مديريتي داشته و قدرت تحليل و درک بالايي داشته باشد. دانشجويان رشته مهندسي صنايع بايد در دو درس رياضي و فيزيک قوي باشند. بخصوص در درس رياضيات جديد که آمار و احتمالات اين درس تا حدي به مهندسي صنايع مربوط ميشود. همچنين يک دانشجوي مهندسي صنايع بايد از خلاقيت و نوآوري برخوردار باشد. يک فارغ التحصيل رشته مهندسي صنايع بايد تسلط کافي به نرم افزارها کامپيوتري عمومي و تخصصي و زيان انگليسي نيز داشته باشد.
موقعيت شغلي در ايران:
اين رشته در چند سال اخير جايگاه خود را يافته است و اکثر مسؤولان و متخصصان نيز به اين موضوع واقف شدهاند که جامعه نياز بسياري به تخصص فارغالتحصيلان اين رشته دارد. چرا که رشته مهندسي صنايع افراد را براي مديريت پرورش ميدهد و بهترين و نزديکترين رشته به کارهاي مديريتي و برنامهريزي و اداره امور است و اگر قرار باشد براي مديريت بخش توليد يک واحد صنعتي بين مهندس مکانيک، برق و صنايع که داراي شرايط مساوي هستند، يک نفر را انتخاب کرد، مهندس صنايع اولويت اول را دارد. بنابراين اين رشته از نظر بازار کار مشکلي ندارد.
مشاغلي که فارغ التحصيلان اين دوره مي توانند احراز نمايند عبارتند از :
برنامه ريزي استراتژيک و عملياتي سازمان، مديريت توليد، مديريت مهندسي، مديريت پروژه، مهندسي لجستيک، سيستمهاي توليدي، مهندسي سيستمهاي کيفيت، مهندسي سيستمهاي اطلاعاتي، مهندسي مالي، مهندسي ارزش، مهندسي سيستمهاي بهره وري، طراحي فرايندها و ساختارهاي سازماني، واحد طرح و برنامه موسسات توليدي و وزارتخانه ها و موسسات خدماتي، تحقيقات و آموزش در موسسات آموزش عالي
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر:
در کليه گرايش هاي رشته مهندسي صنايع امکان ادامه تحصيل در سطح کارشناسي ارشد در داخل و يا سطوح بالاتر در داخل و يا خارج از کشور وجود دارد.
رشته هاي مشابه و نزديک به اين رشته: در هر يک از رشته هاي مديريت و اقتصاد و مهندسي مکانيک دروسي هستند که با رشته مهندسي صنايع مشترک اند.
تعداد واحدهاي درسي جمعا142 واحد مي باشد شامل:
دروس عمومي22 واحد
دروس پايه22 واحد
دروس اصلي و تخصصي اجباري66 واحد
کارگاه ها3 واحد
کارآموزي (240 ساعت)1 واحد
دروس اختياري28 واحد
معرفي نرم افزار مرتبط
برخي از نرم افزار هاي مهم و کاربردي رشته مهندسي صنايع عبارتند از:
نرم افزارهاي شبيه سازي : Arena Taylor Autocad نرم افزارهاي مديريت مالي : Money Maximizer Winston
نرم افزارهاي تصميم گيري : Expert Choice
نرم افزارهاي کنترل توليد و موجودي : OPT Production Manager MRP
نرم افزارهاي مديريت پايگاه داده ها : MS ACCESS SQL/DS
نرم افزارهاي طرح ريزي و اقتصاد سنجي : CRAFT ALDEP COMFAR COFAD CORELAP Planet
نرم افزارهاي تحقيق در عمليات و بهينه سازي : QSB LINGO LINDO TORA WINGAMS GINO
نرم افزارهاي برنامه ريزي و کنترل پروژه : MSP Primavera
نرم افزارهاي طراحي و تحليل سيستم : Power Designer Vensim
نرم افزارهاي آمار و رياضيات : Minitab Statistica SPC SPSS MATLAB MAPLE SAS EViews